महाशिवरात्रि हा हिंदू धर्मातील प्रमुख सण मानला जातो. वर्षभर शिवभक्त आपल्या आराध्य महादेवाची विशेष पूजे करण्यासाठी या दिवसाची वाट पाहत असतात. या दिवशी भाविक शिव लिंगाला पाणी, दूध आणि द्राक्षांचा वेल अर्पण करून शिव शंकरला संतुष्ट करण्याचा प्रयत्न करतात. असे म्हटलं जाते की महाशिवरात्रीच्या दिवशी शिवलिंगाचा अभिषेक किंवा जलाभिषेक केल्याने भाविकांना महादेवाचे विशेष आशीर्वाद मिळतात. असे म्हटले जाते की शिव इतके भोळे आहेत की कोणी शिवलिंगाची इच्छा नसताना उपासना केली तरी त्याला शिव कृपा प्राप्त होते. यामुळेच भगवान शिव शंकर यांना भोलेनाथ म्हटले गेले आहे. आम्ही तुम्हाला सांगतो की कृष्णपक्षातील चतुर्दशीला येणाऱ्या रात्रीला शिवरात्रि म्हणतात. पण फाल्गुन महिन्यातील कृष्ण चतुर्दशीला येणा शिवरात्रिला महाशिवरात्रि म्हणतात. वर्षात होणा या 12 शिवरात्रीं पैकी महाशिवरात्रि सर्वात महत्वाची मानली जाते.
महा शिवरात्रि कधी आहे ?
हिंदू पंचांगानुसार, फाल्गुन महिन्यातील कृष्ण पक्ष चतुर्थीला येणा शिवरात्रिला महाशिवरात्रि म्हणतात. ग्रेगोरियन कॅलेंडर नुसार, ते दरवर्षी फेब्रुवारी किंवा मार्च महिन्यात येते. यावेळी शिवरात्र 21 फेब्रुवारीला आहे.
महाशिवरात्रि तारीख आणि शुभ वेळ
महाशिवरात्रीची तारीख : 21 फेब्रुवारी 2020
चतुर्थी सुरू : 21 फेब्रुवारी 2020 पासून संध्याकाळी 5.20
चतुर्थी तारीख समाप्तः 22 फेब्रुवारी 2020 रोजी संध्याकाळी 7:00 ते 2 मिनिटे
रात्रीची वेळ पूजाः 21 फेब्रुवारी 2020 रोजी संध्याकाळी 6.41 ते दुपारी 12.52 पर्यंत
शिवरात्रि का साजरी केली जाते ?
शिवरात्र उत्सवा विषयी तीन मान्यता आहेत :
एका पौराणिक मान्यता नुसार महाशिवरात्रीच्या दिवशी भगवान शिव पहिल्यांदाच प्रकट झाले.
असे मानले जाते की शिव ज्योतिर्लिंग अग्नीच्या रूपात प्रकट झाले, ज्याचा आरंभ किंवा शेवट नव्हता. असे म्हणतात की या शिवलिंगा बद्दल जाणून घेण्यासाठी ब्रह्मदेवाने, विश्वाचा निर्माता, हंसाचे रूप धारण केले आणि शिखरावर जाण्याचा प्रयत्न केला, परंतु त्याला यश मिळाले नाही. त्याच वेळी विश्वाचा निर्माण कर्ता विष्णूनेही वराहचे रूप धारण केले आणि त्या शिवलिंगाचा आधार शोधू लागला, परंतु तोही अयशस्वी झाला.
आणखी एका पौराणिक मान्यतानुसार, महाशिवरात्रीच्या दिवशी शिवलिंगांचा जन्म 64 वेगवेगळ्या ठिकाणी झाला. तथापि, 64 पैकी केवळ 12 ज्योतिर्लिंगांची माहिती उपलब्ध आहे. ते 12 ज्योतिर्लिंग म्हणून ओळखले जातात.
तिसर्‍या मान्यते नुसार भगवान शिव शंकर आणि माता शक्ती यांचा विवाह महाशिवरात्रीच्या रात्री झाला होता.
पूजा साहित्य
महाशिवरात्रीच्या उपवासाच्या एक दिवसाआधी पूजा सामग्री गोळा करा, जे खालीलप्रमाणेः शमी पाने, सुवासिक फुले, बेल पत्र, धतूरा, भांग, मनुका, आंबा मांजरी, तुळशी डाळ, गाईचे कच्चे दूध, उसाचा रस, दही, शुद्ध देशी तूप, मध, गंगेचे पाणी, पवित्र पाणी, कापूर, धूप, दीप, कापूस, चंदन, पंच फळ, पंच मावा, पंच रस, अत्तरे, पंच मिष्टान, शिव आणि पार्वती
महाशिवरात्री उपासना पद्धत
महा शिवरात्रीच्या दिवशी सकाळी लवकर उठून आंघोळ करावी व स्वच्छ वस्त्र परिधान करावे व उपोषणाचा संकल्प करावा.
यानंतर शिव मंदिरात जा किंवा घरातीलच शिवलिंगास पाणी अर्पण करा.
पाणी घालण्यासाठी प्रथम तांब्याच्या गडव्यात गंगेचं पाणी घ्या. गंगा पाणी जास्त नसेल तर साध्या पाण्यात गंगेच्या पाण्याचे काही थेंब घाला.
आता गडव्यात तांदूळ आणि पांढरे चंदन घाला आणि शिवलिंगावर “ओम नम: शिवाय” असे म्हणावे.
शमी ची पाने, बेल पत्र सुवासिक फुले, धोत्र्याची फुले, भांग, मनुका, तुळशीची मंजुळा, गाईचे कच्चे दूध, उसाचा रस, दही, शुद्ध देसी तूप, मध, पंचं फळे, पंच रस, आणि पंच मिष्टान्न एक-एक अर्पण करा.
आता शमीची पाने अर्पण करताना हे मंत्र द्या.
अमंगलानां च शमनीं शमनीं दुष्कृतस्य च।
दु:स्वप्रनाशिनीं धन्यां प्रपद्येहं शमीं शुभाम्।।
शमीची पाने अर्पण केल्या नंतर शिवजीं समोर उदबत्ती व दिवा लावावा.
त्यानंतर कापराने आरती करून प्रसाद वाटप करा.
शिवरात्रीच्या दिवशी रात्री जागे राहणे शुभ फलदायी मानले जाते.
‘निशिथ काल’ शिवरात्रीची पूजा करणे उत्तम समजले जाते. रात्रीचा आठवा मुहूर्ताला निशिथ काल असे म्हणतात. तथापि, रात्रीच्या चार ध्रुवांपैकी कोणत्याही एकामध्ये श्रद्धाळू खर्या श्रेद्धेने पूजा करू शकतात.
पूजेचा मंत्र
महाशिवरात्रीच्या दिवशी शिव पुराण व महामृत्युंजय मंत्र किंवा शिवातील पंचाक्षर मंत्र “ओम नमः शिवाय” चा जप करावा.
बेलपत्र अर्पण करण्याचा मंत्र
नमो बिल्ल्मिने च कवचिने च नमो वर्म्मिणे च वरूथिने च
नमः श्रुताय च श्रुतसेनाय च नमो दुन्दुब्भ्याय चा हनन्न्याय च नमो घृश्णवे॥
दर्शनं बिल्वपत्रस्य स्पर्शनम्‌ पापनाशनम्‌। अघोर पाप संहारं बिल्व पत्रं शिवार्पणम्‌॥
त्रिदलं त्रिगुणाकारं त्रिनेत्रं च त्रिधायुधम्‌। त्रिजन्मपापसंहारं बिल्वपत्रं शिवार्पणम्‌॥
अखण्डै बिल्वपत्रैश्च पूजये शिव शंकरम्‌। कोटिकन्या महादानं बिल्व पत्रं शिवार्पणम्‌॥
गृहाण बिल्व पत्राणि सपुश्पाणि महेश्वर। सुगन्धीनि भवानीश शिवत्वंकुसुम प्रिय।
